სანქციებისა და ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებზე უკრაინის დრონებით თავდასხმების ფონზე, რუსეთი ნავთობის ექსპორტის ან შენახვის ახალ გზებს ეძებს. ერთ-ერთი მათგანი საქართველოს გავლით ხდება. RussNeft-ის პირველი ტვირთი საქართველოს ყულევის პორტში აჩვენებს, თუ როგორ არის ბიზნესი და პოლიტიკა კვლავ გადაჯაჭვული შავ ზღვაში.

RussNeft-ი როსნეფტის ნაცვლად
2025 წლის ოქტომბრის დასაწყისში, დასავლეთ საქართველოში მდებარე შავი ზღვის წყნარი ყულევის პორტი საერთაშორისო ყურადღების ცენტრში მოექცა. Reuters-ის ცნობით, რუსულმა კომპანია RussNeft-მა ნავთობის პირველი ტვირთი ყულევის ახალ ნავთობგადამამუშავებელ ქარხანაში მიიტანა. LSEG-ის გადაზიდვების სისტემის თანახმად, ნოვოროსიისკიდან გასულმა ტანკერმა Kayseri-მ 6 ოქტომბერს 105,340 ტონა Siberian Light-ის ნედლი ნავთობი მიიტანა.

საქართველოსთვის ეს მისი პირველი სრული ციკლის ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის ოპერირების დაწყებას ნიშნავს; რუსეთისთვის კი ეს დასავლეთის სანქციების ფონზე ნედლი ნავთობის ექსპორტის ერთ-ერთი ახალი მარშრუტია.

„როიტერის“ ცნობით, მიწოდება განხორციელდა არა სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული „როსნეფტის“ მიერ, რომელიც აშშ-ს, დიდი ბრიტანეთის და ევროკავშირის რამდენიმე ქვეყნის სანქციების ქვეშაა, არამედ კერძო საკუთრებაში არსებული „რუსნეფტის“ მიერ.

„რუსნეფტი“ რუსეთის ერთ-ერთი უდიდესი კერძო ნავთობკომპანიაა. კომპანია ეკუთვნის „საფმარის“ სამრეწველო და ფინანსურ ჯგუფს, რომელიც ეკუთვნის გუცერიევების ოჯახს, რუსეთის ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან ბიზნეს დინასტიას. „რუსნეფტის“ დამფუძნებელმა მიხაილ გუცერიევმა დირექტორთა საბჭოდან გადადგა 2021 წელს ევროკავშირის მიერ სანქციების დაწესების შემდეგ, ბელარუსში ალექსანდრე ლუკაშენკოს მხარდაჭერის გამო. გუცერიევმა ოფიციალურად დაკარგა კონტროლი და გადადგა დირექტორთა საბჭოდან, მაგრამ აქტივები ოჯახის ორბიტაზე დარჩა „საფმარის“ ჯგუფის მეშვეობით.

კომპანიის ამჟამინდელი პრეზიდენტი, ევგენი ტოლოჩეკი, არ შედის არცერთ სანქციების სიაში.

ერთი შეხედვით, ეს ბიზნესი, როგორც ჩანს, სანქციების სიების მიღმაა. თუმცა, ანალიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ რუსეთის ეკონომიკაში „წმინდა კერძო“ სტრუქტურები არ არსებობს. როგორც გია ხუხაშვილი, ნავთობისა და გაზის კომპანია „სოკარის“ ყოფილი მრჩეველი საქართველოში ამბობს:

„მიუხედავად იმისა, რომ „რუსნეფტი“ არ არის „როსნეფტი“, რუსეთის ეკონომიკა ისეა სტრუქტურირებული, რომ თავისუფალი მეწარმეობა არ არსებობს: ყველაფერი ურთიერთდაკავშირებულია“.
ყულევის ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის პროექტის ოფიციალური პრეზენტაცია ერთი წლის წინ, 2024 წლის 22 ოქტომბერს გაიმართა. მას ესწრებოდნენ საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი კობახიძე და ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრი ლევან დავითაშვილი. იმ დროს გამოცხადდა ქვეყანაში პირველი სრული ციკლის ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის მშენებლობა, რომელსაც შეუძლია ევრო-5 ბენზინისა და დიზელის წარმოება.

გადამამუშავებელი ქარხანა „ბლექ სი პეტროლიუმს“ ეკუთვნის. მისი მთავარი აქციონერია ბიზნესმენი და დიზაინერი მაკა ასათიანი. 2025 წლის სექტემბერში, ყოფილი ეკონომიკის მინისტრი ლევან დავითაშვილი კომპანიის სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე გახდა. პროექტის საინვესტიციო ღირებულება 600 მილიონ დოლარად არის შეფასებული.

ქართული ბიზნეს მედიის ცნობით, ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის საწყისი სიმძლავრე წელიწადში 1.2 მილიონი ტონა ნედლი ნავთობი იქნება, რომელიც საბოლოოდ 4 მილიონ ტონამდე გაიზრდება.

პროექტი დაფინანსდა სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს განვითარების ფონდისა და კომერციული ბანკების კონსორციუმის მონაწილეობით, მათ შორის „ქართუ ბანკის“, რომელიც პარტია „ქართული ოცნების“ დამფუძნებლის, ბიძინა ივანიშვილის საკუთრებაა. ფონდმა, კომერციულ ბანკებთან ერთად, გასცა სინდიცირებული სესხი.

ოფიციალური პასუხი: „სანქციები არ იქნება“.
RussNeft-მა უარი თქვა პირველი ნავთობის პარტიის მიწოდების შესახებ ინფორმაციაზე კომენტარის გაკეთებაზე. თუმცა, Reuters-ის პუბლიკაციისა და თბილისში საზოგადოების მზარდი ინტერესის შემდეგ, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურმა დაადასტურა „კაისერის“ გემის ყულევის პორტში 2 ოქტომბერს ჩასვლა.

„გემი 100 000 ტონამდე ნედლ ნავთობს გადაჰქონდა, რომელიც რუსულ კომპანიას გადაჰქონდა (სამინისტრო თავს იკავებს კომპანიების დასახელებისგან ან საგადასახადო საიდუმლოების შემცველი ინფორმაციის გავრცელებისგან) და საბაჟო პროცედურებს ექვემდებარებოდა“, - ნათქვამია განცხადებაში.

ამავდროულად, ხელისუფლებამ ხაზგასმით აღნიშნა:

„თუ გემი ან მისი მფლობელი სანქციების სიაშია, მას არ აქვს უფლება შევიდეს საქართველოს პორტებში ან გაიაროს საბაჟო პროცედურები. სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებთ, რომ გავრცელებული ინფორმაცია მიზნად ისახავს საზოგადოების შეცდომაში შეყვანას“.

საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტომ განმარტა, რომ პანამის დროშის ქვეშ მცურავი „ქაისერი“ (IMO 9292199) 6-7 ოქტომბერს ყულევის ტერმინალში იმყოფებოდა.

„გემის საკუთრებისა და მართვის ჯაჭვში ჩართული ყველა კომპანია სრულად შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს და არ ექვემდებარება სანქციებს“, - დასძინა სააგენტომ.

მიუხედავად ამისა, დამოუკიდებელმა ანალიტიკურმა პროექტებმა (მაგალითად, „გრინპისმა“, რომლებიც აკვირდებიან რუსული ტანკერების ე.წ. „ჩრდილოვან ფლოტს“, „ქაისერი“ პოტენციურად ამ კატეგორიაში მოხვდნენ. ეს ნიშნავს, რომ ტანკერი ავლენს სანქციების დარღვევის სქემებში ჩართული გემებისთვის დამახასიათებელ მახასიათებლებს: გაუმჭვირვალე საკუთრების სტრუქტურა, ხშირი მოგზაურობა რუსეთის პორტებში, გემის ასაკი და მისი მარშრუტების თვალყურის დევნების სირთულე. ეს არ არის იურიდიული ბრალდება, მაგრამ ის ტვირთების გადაზიდვას გაურკვევლობას უმატებს.

„როიტერი“ აღნიშნავს, რომ რუსეთსა და საქართველოს შორის დიპლომატიური ურთიერთობები 2008 წლიდან გაწყდა. თუმცა, მმართველი პარტია „ქართული ოცნების“ დროს, თბილისმა მნიშვნელოვნად გააძლიერა ეკონომიკური კავშირები მოსკოვთან, ხოლო დასავლეთთან ურთიერთობები გაუარესდა.

„რუსეთი იბრძვის“

„რუსეთი ცდილობს ექსპორტის დივერსიფიკაციას უკრაინის წინააღმდეგ ომის გამო დაწესებული სანქციების ფონზე“, - წერს სააგენტო.

მაგრამ სანქციები ერთადერთი პრობლემა არ არის. RBC-ის ცნობით, უკრაინის დრონებით რუსეთის ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებზე განხორციელებულმა თავდასხმებმა სიმძლავრის დაახლოებით 38% უმოქმედოდ დატოვა. ჭარბი ნავთობი ექსპორტირდება შავი და ბალტიის ზღვების გავლით. Bloomberg-ის ცნობით, გასულ თვეში რუსული ნედლი ნავთობის საზღვაო გადაზიდვებმა 28 თვის მაქსიმუმს მიაღწია ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებზე მიმდინარე თავდასხმების ფონზე. გემების თვალთვალის მონაცემების თანახმად, რუსული პორტებიდან ყოველდღიურად საშუალოდ 3.74 მილიონი ბარელი დღეში გადაიზიდება - ყველაზე მაღალი დონე 2023 წლის ივნისის შემდეგ.

საქართველოსთვის, ყულევის ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის გაშვება უნდა ყოფილიყო ნაბიჯი რუსეთიდან, თურქეთიდან, აზერბაიჯანიდან, რუმინეთიდან და ყაზახეთიდან საწვავის იმპორტზე დამოკიდებულების შემცირებისკენ. თუმცა, რუსული ნავთობის პირველმა გადაზიდვამ ეჭვები გააჩინა ამ მიზნის გულწრფელობაში. ეკონომისტები არ გამორიცხავენ შესაძლებლობას, რომ რუსული ნავთობი საქართველოში იმპორტირდება გადამუშავებისა და შემდგომ რუსეთის ბაზარზე დაბრუნების მიზნით.

„ერთი ვარიანტია, რომ რუსული ნავთობი აქ ჩამოვა, გადამუშავდება და შემდეგ საქართველოს ბაზარზე ბენზინის სახით გაიყიდება. მეორე ვარიანტია, რომ რუსული ნავთობი აქ ჩამოვა, გადამუშავდება და შემდეგ რუსეთში დაბრუნდება. ბიზნესები და პოლიტიკური ელიტა ცდილობენ ისარგებლონ უკრაინაში ომით და გააღრმავონ საქმიანი კავშირები რუსეთთან“, - ამბობს ეკონომისტი გიორგი ხიშტოვანი.

ზოგიერთი ეკონომისტი ვარაუდობს, რომ საქართველოში ნავთობის მიწოდება შესაძლოა სანქციების გვერდის ავლის სქემა იყოს. შეგახსენებთ, რომ 2025 წლის იანვარში საგამოძიებო გამოცემამ iFact გამოაქვეყნა ანგარიში სახელწოდებით „უხილავი ტვირთი: სანქცირებული ნავთობის მარშრუტი რუსეთიდან ევროპაში“. მასში ვარაუდობენ, რომ რუსული ნავთობი ევროპაში საქართველოს ტერიტორიის გავლით შემოდის.

„რუსეთიდან საქართველოში სულ უფრო მეტი ნავთობი და ნავთობპროდუქტი შემოდის, რომლებიც ოფიციალურად რეგისტრირებულია საქართველოს მიერ; „ევროპაში „ქართული“ სახით უფრო მეტი ნავთობი და ნავთობპროდუქტი იყიდება, ვიდრე საქართველო აწარმოებს“, - ეს იყო გამოძიების ერთ-ერთი დასკვნა.

რუსული დამოუკიდებელი გამოცემა „აგენსტვო“ წერს, რომ საქართველოს ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის დამფუძნებლის, მაკა ასათიანის ვაჟი, კახა ჟორდანია რუსეთში ერთობლივ ბიზნესს მართავს რუსეთის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის (ГРУ) უფროსის პირველი მოადგილის, ვლადიმირ ალექსეევის ვაჟთან ერთად. 

რუსული გამოცემის ცნობით, ეს კავშირი რუსეთის ხელისუფლების მიერ აგენტად გამოცხადებულმა საგამოძიებო გამოცემა „პროექტმა“ აღმოაჩინა კვლევის ფარგლებში, რომელიც წელს, შემოდგომაზე გამოქვეყნდება.

საქართველოს ახალგახსნილი ნავთობგადამამუშავებელი ქარხანა საერთაშორისო მედიის ყურადღების ქვეშ მას შემდეგ მოექცა, რაც სააგენტო „როისტერსმა“ გამოაქვეყნა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ რუსულმა კომპანია „რუსნეფტმა“ 2025 წლის ოქტომბერში ნავთობის პირველი პარტია გაუგზავნა საქართველოში, ყულევში გახსნილ ახალ ნავთობგადამამუშავებელ ქარხანას.

„რუსეთი ცდილობს [ნავთობის] ექსპორტის დივერსიფიკაციას, ამავდროულად კი, ებრძვის უკრაინის გამო დასავლეთის სანქციებით გამოწვეულ გამოწვევებს“ – წერს „როიტერსი“.

ყულევის ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის პროექტის პრეზენტაცია 2024 წლის 22 ოქტომბერს, საპარლამენტო არჩევნების წინ გამართა მაშინდელმა პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი კობახიძემ. პროექტს „ბლექ სი პეტროლიუმი“ ახორციელებს, რომლის დამფუძნებელი და ძირითადი აქციონერი მაკა ასათიანია, ყოფილი მოდელი. საჯარო რეესტრის ბოლო მონაცემებით „ბლექ სი პეტროლიუმის“ ქონება იპოთეკითაა დატვირთული. იპოთეკარები არიან – სააქციო საზოგადოება „ბაზისბანკი“, სააქციო საზოგადოება „ბანკი ქართუ“, სააქციო საზოგადოება „ხალიკ ბანკი საქართველო“ და სააქციო საზოგადოება „საქართველოს განვითარების ფონდი“.

რუსული მედია წერს, რომ მაკა ასათიანის ვაჟი პირველი ქორწინებიდან, კახა ჟორდანია, ადრე ნავთობის ბიზნესში იყო ჩართული. 2016 წლიდან 2023 წლამდე ის ფლობდა რუსულ ნავთობტრეიდერ Oil Energy Group-ს, რომლის წლიური შემოსავალი იმ დროს 17,5 მილიარდ რუბლს აღწევდა.

ასევე, 2018 წლიდან ჟორდანია ფლობს 25%-იან წილს СДО-Логистик-ში, რომელიც ნავთობპროდუქტების საავტომობილო ტრანსპორტირებით არის დაკავებული. კომპანიის შემოსავალმა 2024 წელს 838 მილიონი რუბლი შეადგინა. მისი ბიზნესპარტნიორი და „СДО-Логистик“-ის ძირითადი აქციონერი (51%) არის ვინმე სერგეი ალექსეევი. როგორც „პროექტმა“ გაარკვია, აღნიშნული პირი არის რუსეთის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის (ГРУ) მთავარი სამმართველოს უფროსის პირველი მოადგილის, გენერალ-ლეიტენანტ ვლადიმერ ალექსეევის შვილი.

ავტორი: ექსპრესნიუსი,

სოციალური ქსელები

ბელგიის პრემიერ-მინისტრმა განაცხადა, რომ გაყინული აქტივების კონფისკაციის შემთხვევაში, რუსეთისგან პირადი მუქარა მიიღო

ევროკავშირის ლიდერებმა ზელენსკი გააფრთხილეს ტრამპის მიერ ტერიტორიებისა და უსაფრთხოების გარანტიების საკითხში ღალატის შესახებ

რამდენიმე ქვეყანამ 2026 წლის ევროვიზიას ბოიკოტი გამოუცხადა ისრაელის მონაწილეობის გამო

Reuters:ჩინეთი რეგიონში სამხედრო გემებს აჯგუფებს საზღვაო ძალების შოუს ფარგლებში