საქართველოს ეროვნული ვალუტის, ლარის, გაცვლითი კურსის ცვლილებები მუდმივად საზოგადოების ყურადღების ცენტრშია. ლარის გაუფასურება გავლენას ახდენს როგორც ქვეყნის ეკონომიკაზე, ისე თითოეული მოქალაქის ფინანსურ მდგომარეობაზე. ამ სტატიაში განვიხილავთ ლარის გაუფასურების ძირითად მიზეზებს, შედეგებსა და შესაძლო პერსპექტივებს.

ლარის გაუფასურების ძირითადი მიზეზები

ლარის გაუფასურება საქართველოს ეკონომიკისთვის მნიშვნელოვანი გამოწვევაა, რომელიც მრავალი ფაქტორით არის განპირობებული. მთავარი მიზეზები მოიცავს უარყოფით სავაჭრო ბალანსს, მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტს, მთავრობის ვალის ზრდას, ეროვნული ბანკის მონეტარულ პოლიტიკას და ბაზრის მონაწილეთა ნდობის შემცირებას. ამ ფაქტორების კომბინაცია იწვევს ლარის კურსის მერყეობას და ეკონომიკურ არასტაბილურობას.

1. სავაჭრო ბალანსი და მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი: საქართველოს სავაჭრო ბალანსი უარყოფითია, რაც ნიშნავს, რომ ქვეყანა უფრო მეტს იმპორტირებს, ვიდრე ექსპორტირებს. ეს იწვევს უცხოურ ვალუტაზე გაზრდილ მოთხოვნას, რაც, თავის მხრივ, ლარის გაუფასურებას განაპირობებს. 2024 წლის მონაცემებით, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები 40%-ით შემცირდა, რაც ასევე ზეწოლას ახდენს ლარის კურსზე. 

2. ფუნდამენტური ეკონომიკური ფაქტორები: გრძელვადიან პერიოდში ვალუტის კურსზე გავლენას ახდენს ეკონომიკური ზრდა და ინფლაცია. თუმცა, ლარის მკვეთრი გაუფასურება, რომელიც 2014 წლიდან დაიწყო, ვერ აიხსნება მხოლოდ ამ ფაქტორებით, განსაკუთრებით იმ პერიოდში, როდესაც ინფლაცია დაბალი იყო. 

3. მონეტარული პოლიტიკა: ეროვნული ბანკის მიერ რეფინანსირების განაკვეთის შემცირებამ შეიძლება გამოიწვიოს ლარის გაუფასურება. მაგალითად, 2023 წლის მაისში რეფინანსირების განაკვეთის 11%-დან 10.5%-მდე შემცირებას მოჰყვა ლარის კურსის ვარდნა. 

ლარის გაუფასურების შედეგები

1. ინფლაცია: ლარის გაუფასურება ზრდის იმპორტირებული საქონლის ფასებს, რაც იწვევს საერთო ფასების ზრდას ქვეყანაში. ეს განსაკუთრებით მოქმედებს პირველადი საჭიროების პროდუქტებზე, რაც მოსახლეობის მსყიდველუნარიანობას ამცირებს.

2. საგარეო ვალი: ლარის გაუფასურება ზრდის ქვეყნის საგარეო ვალის ტვირთს, რადგან ვალის მომსახურება უცხოურ ვალუტაში ხდება. ეს ნიშნავს, რომ ბიუჯეტიდან მეტი რესურსი იხარჯება ვალის დასაფარად, რაც სხვა სფეროებისთვის ფინანსების ნაკლებობას იწვევს.

3. სესხები და ფინანსური ვალდებულებები: მოქალაქეებსა და ბიზნესებს, რომლებსაც აქვთ სესხები უცხოურ ვალუტაში, ლარის გაუფასურების შედეგად ეზრდებათ სესხის მომსახურების ხარჯები, რაც ფინანსურ სტრესს იწვევს.

ლარის სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად აუცილებელია კომპლექსური მიდგომა:

• ეკონომიკური დივერსიფიკაცია: ექსპორტის დივერსიფიკაცია და ადგილობრივი წარმოების მხარდაჭერა შეამცირებს იმპორტზე დამოკიდებულებას და გააუმჯობესებს სავაჭრო ბალანსს.

• ფისკალური დისციპლინა: სახელმწიფო ბიუჯეტის დეფიციტის შემცირება და საგარეო ვალის მართვა ხელს შეუწყობს მაკროეკონომიკურ სტაბილურობას.

• მონეტარული პოლიტიკის გამჭვირვალობა: ეროვნული ბანკის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების გამჭვირვალობა და პროგნოზირებადობა გაზრდის ნდობას ვალუტის მიმართ.

ლარის გაუფასურება კომპლექსური პროცესია, რომელიც მრავალი ფაქტორით არის განპირობებული. მისი სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად საჭიროა როგორც ეკონომიკური, ისე მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკის კოორდინირებული მოქმედება. მხოლოდ ამ გზით იქნება შესაძლებელი ქვეყნის ეკონომიკური მდგრადობის უზრუნველყოფა და მოსახლეობის კეთილდღეობის გაუმჯობესება.

ექსპერტების შეფასებები და ეკონომისტების ხედვები:

 ეკონომიკის ექსპერტები აღნიშნავენ, რომ ლარის კურსის გაუფასურება დაკავშირებულია როგორც შიდა, ისე გარე ფაქტორებთან. მათ შორისაა უარყოფითი სავაჭრო ბალანსი, მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი და მთავრობის ვალის ზრდა. ასევე, ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკა და ბაზრის მონაწილეთა ნდობის შემცირება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.  მათივე თქმით,

2025 წლის 29 იანვრის მდგომარეობით, ბლუმბერგის სავაჭრო სისტემაში ლარის საშუალო გაცვლითი კურსი დოლარის მიმართ 2.875-ს შეადგენს. ეროვნული ბანკის მიერ მართული საერთაშორისო რეზერვები შეზღუდულია, რაც ლარის გაუფასურების პროცესის მხოლოდ დროებით შეჩერებას უზრუნველყოფს.  

ავტორი: ექსპრესნიუსი,

სოციალური ქსელები

ბათუმში მთავრობის სახლთან, საპროტესტო აქცია გრძელდება

პატიმარი იოსებ გორგაძე უგონო მდგომარეობაში რჩება – ოჯახი ციხეში წამებასა და ანგარიშსწორებაზე საუბრობს

თბილისში, აღმაშენებლის გამზირზე, მოქალაქეები საპროტესტო მარშისთვის ემზადებიან

ჯო უილსონი და ბრიტანელი დეპუტატი ჯეიმს მაკკლირი დიდ ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრს ბიძინა ივანიშვილის დასანქცირების მოთხოვნით მიმართავენ